Nobel ( Dinamit ) Edebiyat Ödülü

Nobel ( Dinamit ) Edebiyat Ödülü

Nobel Ödülü, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stokholm’de açıklanan vasiyetnamesiyle Alfred Nobel tarafından kurulan derneğin verdiği bir ödüldür. İlk Nobel ödülleri 1901 tarihinde verilmeye başlanmıştır.
Nobel ödülünün kaynağı dinamit ölümlerinden elde edilen paradır. Alfred Nobel dinamiti icat ettikten sonra Avrupa’da savaşan taraflara satarak insanların ölümünden milyonlarca dolar kazanmıştır.
“Sonuçta Nobel Vakfı’nın parası, dinamiti bulan Alfred Nobel’in büyük payına sahip olduğu Bosfors silah fabrikasının kârından gelmektedir. Tarafsız ülke İsveç’in en eleştirilecek yanı, bu teknolojiyi durmadan geliştiren silah fabrikalarıdır.” Demir Özlü
Nobel ödüllerinin verilmesinde Fizik, Kimya ve Tıp alanlarındaki seçimlerin, sektörlere yatırım yapan dev tekellerce satın alındığı, “Barış” ödülünde siyasi amaç güdüldüğü ve edebiyatta yazarlık yeteneğindense uluslararası politik dengelerin gözetildiği biliniyor.
Fizik, kimya, tıp, fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda Nobel Ödüllerini başlatan, babası da silah üreticisi olan, patlayıcı madde tüccarı Alfred Nobel, dinamit barutunu ve benzeri patlayıcı madde çeşitlerini bulan kişidir.
Fransa’nın İtalya ile gerginliğinde İtalya’nın yanında yer aldı. İtalya’nın San Remo şehrine yerleşti, patlayıcı madde laboratuvarını oraya taşıdı. “Barış” Ödülü veren Alfred Nobel aynı zamanda buluşunun kendisine ait olduğunu iddaa ettiği “Kordit” adlı patlayıcı madde konusunda İngiliz hükümeti aleyhine dava açabilecek kadar da “savaş”cıdır.
Jean Paul Sartre’da aydın tavrı ve Nobel edebiyat ödülünü reddedişi
1964 yılında Les Mots (Sözcükler) adlı yapıtıyla değer görüldüğü Nobel edebiyat ödülünü reddetmesi, dünya görüşü ve karakterine ödünsüz bağlılığının bir göstergesidir.
1940’ta düşünce, eylem ve ilişkileri nedeniyle Naziler tarafından esir alındı ve bir Nazi toplama kampına götürüldü. Esaretten kurtuluşunun ardından faşizme karşı Fransız direniş hareketine katıldı.
Sartre için anti-faşist direnişle, sanatsal üretim birbirinin karşısında şeyler değildi. Zira her ikisi de aydın olmanın doğal ve zorunlu sonucudur. Faşizmin hâkim olduğu koşullarda silah ve kalem birbirlerinin tamamlayıcısıdır. Ki düşünce ve davranış bütünselliği aydın olmanın olmazsa olmazları arasındadır.
Diyalektik Aklın Eleştirisi’nde Jean Paul Sartre, varoluşçulukla Marx’ın diyalektik yöntemini sorgularken Marksizmin, “çağımızın aşılmaz bir felsefi ufku olduğu” saptamasını yapar. Jean Paul Sartre, bir aydın ya da entelektüel olarak yaşamı boyunca çok özel bir konumda durmuş, her zaman bu aydın konumu üzerinden tartışmalar yürütülmesine vesile olmuştur. Hem savunduğu hem de uyguladığı aydın tavrı, Jean Paul Sartre’ı entelektüeller arasında ayrıksı bir konumda tutar. Öyle ki, Jean Paul Sartre, hem tamamen özgürlükçü ve bağımsız bir konumda bulunup hem de sıkı bağlanımları gerektiren pek çok politik tavrı, tereddüde ya da tutarsızlığa düşmeksizin ve zamanının bütün sorunları konusunda neredeyse aktif bir tavır sergileyebilmiştir. Bu bakımdan aydın olmanın kült bir örneğine dönüşen Jean Paul Sartre, “çağının tanığı ve vicdanı”dır. Yine Jean Paul Sartre’ın anladığı ve savunduğu anlamda aydın, ister eylem alanında ister yazı masasında olsun, esasta aydını aydın yapan nitelik, yaşadığı zamanın dünyasına sırt çevirmeyen, bu dönemin gerçekliklerinden ve çelişkilerinden kaçınmayan, aksine tutumunu ve eylemini bu gerçeklikler ve çıkmazlardan hareketle oluşturup belirleyen tavrıdır. Jean Paul Sartre, bu noktada kuram ve eylem adamı niteliklerini birleştirmiş durumdadır.
Le Figaro gazetesinin 23 Ekim 1964 sayısına bir mektup yazarak ödülü reddetmesinin yol açtığı skandal için özür dilemiş; ödüllerin kime gideceğini belirleyen “Swedish Academy”nin karar verdikten sonra değişiklik yapmadığını bilmediğini, mektuplar yazarak ödülün kendisine verilmesini engellemeye çalıştığını belirtmiştir. Mektubunda amacının asla Akademi’yi ya da ödülü küçümsemek olmadığını, kendi kişisel ve nesnel görüşleri sebebiyle ödülü kabul etmeyeceğini belirtmiş; kişisel sebeplerine gelince, Jean Paul Sartre, bir yazarın görevi ne olmalıdır anlayışı doğrultusuna göre resmi ödülleri her zaman reddettiğini, bu yüzden Nobel’i reddedeceğinin de önceden tahmin edilmesi gerektiğini açıklamıştır. Aynı nedenlerden dolayı Legion of Honour’u ve College de France’da görev almayı da reddettiğini, hatta kendisine önerilse Lenin Prise’ı bile reddedeceğini bir kere daha belirtmiştir.
Jean Paul Sartre’a göre bir yazarın böyle bir ödülü kabul etmesi onun kişisel hedeflerini ödül veren bir kuruma göre yönlendirmesi anlamına geliyormuş, her şeyden önce, bir yazarın kendisinin bir “kurum” a dönüştürülmesine izin vermemesi gerektiğine inanıyormuş. Jean Paul Sartre, nesnel nedenleri arasında, doğu ve batı arasındaki kültürel alışverişin insanlar ve kültürler arasında, herhangi bir kurumun aracılığı olmadan yapılması gerektiği tezini öncelikli neden olarak göstermiş. Ayrıca, Jean Paul Sartre’a göre, geçmişteki ödüllerin dağıtımı da her ideoloji ve ulustan yazarları eşit bir şekilde temsil etmemekteymiş. Ödülü kabul etmesinin haksız yorumlara yol açabileceğini düşünüyormuş. Jean Paul Sartre resmi açıklamasını İsveç halkından özür dileyerek bitirmiş. “Resmi payeleri hep reddettim. Legion d’Honneur’ü de kabul etmemiştim. Fransız akademisine de girmedim. Yazar kendisinin bir kuruma dönüştürülmesini reddetmelidir. Bu onur verici bir paye dahi olsa, bunlar kişisel nedenlerim. Bir de bu ödülü verenlerin konumundan dolayı, kabul edemem.
(…) benim gibi yaşlı bir devrimciye böyle bir ödül vermek, kapitalizmin intikam alma girişiminden başka birşey değildir.”
Fizik ve Kimya ödülleri İsveç Akademisi, Tıp ve Fizyoloji ödülleri Stokholm Karolin Enstitüsü, Edebiyat ödülü Stokholm akademisi, Barış ödülü de Norveç Storting’i tarafından seçilen beş kişilik bir komisyon tarafından dağıtılır.
Nobel Edebiyat ödülleri her yıl Alfred Nobel’in sözleri ile bir idealist eğilimi en farklı şekilde ifade eden yazara verilmektedir. İsveç Akademisi her yıl bu ödüle layık kişileri seçmektedir. Alfred Nobelin bu sözü aslında başta birçok tartışmaya neden olmuştur. İsveç dilinde ‘idealisk’ kelimesi ‘idealistik’ ve ‘ideal’ olarak çevrilmektedir. Bu da Lev Tolstoy ve Henrik İbsen gibi dünyaca tanınmış yazarların başlarda yazdıkları yeterince idealistik bulunmadığından ötürü bu ödülü alamamalarına yol açmıştır.

1901′den günümüze kadar Nobel Edebiyat Ödülü alanların listesi:

1901 Sully Prudhomme, Fransa
1902 Theodor Mommsen, Almanya
1903 Bjørnstjerne Bjørnson, Norveç
1904 Frédéric Mistral, Fransa
José Echegaray y Eizaguirre, İspanya
1905 Henryk Sienkiewicz, Polonya
1906 Giosuè Carducci, İtalya
1907 Rudyard Kipling, Birleşik Krallık
1908 Rudolf Christoph Eucken, Almanya
1909 Selma Lagerlöf, İsveç
1910 Paul Heyse, Almanya
1911 Count Maurice Maeterlinck, Belçika
1912 Gerhart Hauptmann, Almanya
1913 Rabindranath Tagore, Hindistan
1915 Romain Rolland, Fransa
1916 Verner von Heidenstam, İsveç
1917 Karl Adolph Gjellerup, Danimarka
Henrik Pontoppidan, Danimarka
1919 Carl Spitteler, İsviçre
1920 Knut Hamsun, Norveç
1921 Anatole France, Fransa
1922 Jacinto Benavente, İspanya
1923 William Butler Yeats, İrlanda
1924 Władysław Reymont, Polonya
1925 George Bernard Shaw, İrlanda
1926 Grazia Deledda, İtalya
1927 Henri Bergson, Fransa
1928 Sigrid Undset, Norveç
1929 Thomas Mann, Almanya
1930 Sinclair Lewis, A.B.D.
1931 Erik Axel Karlfeldt, İsveç
1932 John Galsworthy, Birleşik Krallık
1933 Ivan Alekseyevich Bunin, Rusya
1934 Luigi Pirandello, İtalya
1936 Eugene O’Neill, A.B.D.
1937 Roger Martin du Gard, Fransa
1938 Pearl S. Buck, A.B.D.
1939 Frans Eemil Sillanpää, Finlandiya
1944 Johannes Vilhelm Jensen, Danimarka
1945 Gabriela Mistral, Şili
1946 Hermann Hesse, İsviçre
1947 André Gide, Fransa
1948 T. S. Eliot, A.B.D./Birleşik Krallık
1949 William Faulkner, A.B.D.
1950 Bertrand Russell, Birleşik Krallık
1951 Pär Lagerkvist, İsveç
1952 François Mauriac, Fransa
1953 Sir Winston Churchill, Birleşik Krallık
1954 Ernest Hemingway, A.B.D.
1955 Halldór Laxness, İzlanda
1956 Juan Ramón Jiménez, İspanya
1957 Albert Camus, Fransa
1958 Boris Pasternak (Ödülü önce kabul etmiş daha sonra geri vermiştir.) Rusya
(2007 yılının başında İngiliz gazetesi The Sunday Times, Moskovalı araştırmacı Ivan Tolstoy’un yeni kitabına dayandırdığı haberinde Pasternak’ın Nobel Ödülü almasında İngiliz ve Amerikan gizli servislerinin rolü olduğu belirtmiştir. Hatta 1958 yılının ödülünü belirleme sürecinde ellerinde ‘Doktor Jivago’yu buluveren Nobel Edebiyat Jürisi’nin şaşırıp kaldığını yazıyor. [16.01.2007 tarihli ntvmsnbc.com] Habere göre, Pasternak’ın “Doktor Jivago” romanının arkadaşlarına yolladığı kopyalarından bir tanesi Malta’da ele geçirildi. Ve CIA eşzamanlı olarak Avrupa’nın birçok merkezinde Doktor Jivago’yu Rusça olarak bastırdı. Gazeteye göre bu operasyon, Sovyetler Birliği’ni küçük düşürmek için planlandı. Boris Pasternak, 1958 yılında ödülü önce kabul etmiş, daha sonra ise ödülü geri vermiştir.)
1959 Salvatore Quasimodo, İtalya
1960 Saint-John Perse, Fransa
1961 Ivo Andric, Yugoslavya
1962 John Steinbeck, A.B.D.
1963 Giorgos Seferis, Yunanistan
1964 Jean-Paul Sartre (reddetti) Fransa
1965 Mihail Şolohov, Rusya
1966 Shmuel Yosef Agnon, İsrail
Nelly Sachs, Almanya
1967 Miguel Ángel Asturias, Guatemala
1968 Yasunari Kawabata, Japonya
1969 Samuel Beckett, İrlanda
1970 Aleksandr Soljenitsin, Rusya
1971 Pablo Neruda, Şili
1972 Heinrich Böll, Almanya
1973 Patrick White, Avustralya
1974 Eyvind Johnson, İsveç
Harry Martinson, İsveç
1975 Eugenio Montale, İtalya
1976 Saul Bellow, Kanada/A.B.D.
1977 Vicente Aleixandre, İspanya
1978 Isaac Bashevis Singer, A.B.D.
1979 Odysseas Elytis, Yunanistan
1980 Czesław Miłosz ,Polonya/A.B.D.
1981 Elias Canetti, Birleşik Krallık
1982 Gabriel García Márquez, Kolombiya
1983 William Golding, Birleşik Krallık
1984 Jaroslav Seifert, Çekoslovakya
1985 Claude Simon, Fransa
1986 Wole Soyinka, Nijerya
1987 Joseph Brodsky, Rusya/A.B.D.
1988 Necip Mahfuz, Mısır
1989 Camilo José Cela, İspanya
1990 Octavio Paz, Meksika
1991 Nadine Gordimer, Güney Afrika
1992 Derek Walcott Saint Lucia
1993 Toni Morrison, A.B.D.
1994 Kenzaburo Oe, Japonya
1995 Seamus Heaney, İrlanda
1996 Wisława Szymborska, Polonya
1997 Dario Fo, İtalya
1998 José Saramago, Portekiz
1999 Günter Grass, Almanya
2000 Gao Xingjian, Fransa
2001 Vidiadhar Surajprasad Naipaul, Birleşik Krallık
2002 Imre Kertész, Macaristan
2003 John Maxwell Coetzee, Güney Afrika
2004 Elfriede Jelinek, Avusturya
2005 Harold Pinter, Birleşik Krallık
2006 Orhan Pamuk, Türkiye
2007 Doris Lessing, Birleşik Krallık

(Alıntıdır)


Logged